Hàn the
Hàn the, tên hóa dược là borax, là muối natri của acid boric. Đây là một chất sát khuẩn và nấm yếu, được dùng trong y tế để làm săn, dùng ngoài để diệt khuẩn và nấm nhẹ.
Do có tính năng giữ thực phẩm tươi lâu, làm chậm quá trình phân rã, nhất là làm cho thực phẩm trở nên giòn, dai, nên hàn the đang được những người buôn bán sử dụng như một chất không thể thiếu trong việc bảo quản thực phẩm…
Bác sĩ Nguyễn Xuân Mai, Viện Vệ sinh y tế công cộng cho biết các loại tôm, cá, thịt tươi bày bán ở các chợ hiện nay được phơi nắng, phơi gió suốt cả ngày mà vẫn giữ màu tươi nguyên chính nhờ kỹ thuật bảo quản như tẩm ướp hóa chất độc hại (hàn the).
Hàn the cũng được tìm thấy trong gần 70% các sản phẩm giò sống, chả lụa, mì sợi bán trên các xe bánh mì, quán mì, bánh cuốn, quán ăn uống bình dân và 50% sản phẩm tại các cơ sở sản xuất. Hàn the còn có trong các loại bánh giò, phu thê, da lợn, bánh đúc..
Điều đáng ngại là có tới 80% sản phẩm có chứa hàn the không có địa chỉ nơi sản xuất, hầu hết được bày bán trôi nổi ở khắp các chợ, vỉa hè, ngõ hẻm, khu dân cư. Với tiêu hóa, nó gây nôn mửa, đau bụng tiêu chảy; với da thì gây ban đỏ dẫn đến tróc vẩy. Về thần kinh, hàn the gây kích thích dẫn đến trầm cảm, hoặc kích thích màng não, thay đổi nhiệt độ cơ thể. Với đường niệu, nó gây hư hại đặc biệt cho thận và toàn thân, gây rối loại chức năng, yếu ớt, bất lực, rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc.
Một lượng hàn the rất thấp (khoảng 5 gram trở lên) có thể gây ngộ độc cho người sử dụng, thậm chí dẫn đến tử vong khi nồng độ cao hơn. Triệu chứng dễ nhận biết là rối loạn tiêu hóa, chán ăn, mệt mỏi khó chịu. Với trẻ em sẽ gây suy dinh dưỡng, chậm phát triển trí não. Ngoài ra, hàn the còn làm tổn thương các tế bào gan, teo tinh hoàn và là một trong những tác nhân gây ung thư.
Trong quá trình tẩm ướp của người buôn bán, lượng hàn the thường không đủ cao nên ít gây ra ngộ độc cấp tính, mà sẽ gây tình trạng ngộ độc mãn tính với số lượng mỗi ngày đưa vào cơ thể một ít, tích tụ dần.
Hàn the khi vào cơ thể sẽ tích tụ ở gan, rất khó bị đào thải ra ngoài; khi số lượng đủ lớn chúng sẽ bộc phát ra ngoài gây bệnh. Trong cơ thể người, hàn the gây nên những tác động xấu làm ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của thận, gan, gây biếng ăn, suy nhược cơ thể…
Phooc môn
Phoóc môn có tên hóa học là formaldehyde (công thức hóa học HCHO), tồn tại ở dạng khí hoặc dạng lỏng. Ở thể dung dịch phooc môn có tính sát trùng rất mạnh, kết hợp với chất anbumin tạo ra chất chống thối giữa, bảo quản.
Các đoàn kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm đã phát hiện nhiều thực phẩm thiết yếu cho tiêu dùng nhưng được bảo quản bằng chất này như bánh phở, nầm lợn, cá khoai…
Nếu phoóc môn xâm nhập vào cơ thể con người có thể từ gây khó tiêu hóa đến gây viêm loét các tế bào, thực quản, dạ dày, ruột…. Nếu nhiễm phải một lượng cao có thể gây tử vong. Ở thể khí nếu hít phải phoóc môn có thể gây ngạt thở và mắc nhiều bệnh về hô hấp.
Tinopal
Tinopal là một hóa chất tẩy rửa dạng bột màu hơi vàng được sử dụng trong công nghiệp có tác dụng làm tăng trắng quang học (OBA) dạng tetra sulphur sử dụng cho giấy. Đây là chất tăng trắng cơ bản được sử dụng cho tất cả các ứng dụng của phần ướt, phần ép và tráng phủ giấy.
Tháng 10/2013, Sở Y tế tỉnh Cà Mau đã phát hiện trên 87% sản phẩm bún, bánh phở, bánh ướt, hủ tiếu, trên thị trường này nhiễm chất tinopal. Đây cũng là loại chất không có trong danh mục phụ gia hóa chất thực phẩm được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm do Bộ Y tế ban hành.
Việc sử dụng thường xuyên thực phẩm có chứa tinopal sẽ gây hại đường tiêu hóa, niêm mạc thành ruột, thậm chí có thể dẫn đến viêm loét ruột, dạ dày. Nếu ăn thực phẩm chứa chất tinopal lâu dài sẽ gây suy gan, suy thận, cơ thể mệt mỏi và mắc cả bệnh ung thư. Ngoài ra, tùy theo lượng độc tố tinopal vào cơ thể với hàm lượng bao nhiêu mà có thể gây ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính.
Bột săm pết
Đây là một loại phụ gia được khá nhiều người buôn bán sử dụng để tẩy thịt ôi thiu thành thịt tươi mới, có tính độc hại cao nhưng bù lại giá thành rẻ và được nhiều người sử dụng để tẩy thịt bẩn (tên tiếng Pháp là salpêtre hay tên tiếng Anh là sanpet hoặc saltpetre, salt peter…).
Tại Việt Nam, bột săm pết vẫn còn gây tranh cãi vì có người cho rằng đây là tên thương mại cho muối kali nitrat (hay còn gọi là potassium nitrate: KNO3), nhưng một số ý kiến khác lại cho rằng đây là Natri sunphat (Na2SO4), một loại hóa chất tẩy trắng được dùng trong công nghiệp. Theo thông tin từ Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia, trong một mẫu bột săm pết mới được kiểm nghiệm cho thấy hóa chất này có tên là Natri sunphat (Na2SO4), là một loại hóa chất tẩy trắng được dùng trong công nghiệp và không nằm trong danh mục phụ gia được sử dụng trong thực phẩm do Bộ Y tế quy định.
Tuy nhiên, dù săm pết là KNO3 hay Na2SO4 thì đều có chứa độc tố gây ảnh hưởng đến sức khỏe của con người, nghiêm trọng nhất là tăng nguy cơ gây ung thư ở cả người lớn và trẻ em. Nếu ăn phải thịt ôi thiu đã được tẩy rửa bằng bột săm pết, trẻ em có thể sẽ bị mắc hội chứng da xanh xao (blue baby), ung thư, thậm chí tăng nguy cơ tử vong.
Thuốc “kích phọt”
Thuốc “kích phọt” rau chứa chất gây loãng tế bào Tình trạng sử dụng thuốc kích thích rau mọc nhanh, thu hoạch sớm, sản phẩm đẹp mắt nhưng lại chứa nhiều chất độc gây hại cho sức khỏe đã và đang tiếp tục được dư luận lên án và cảnh tỉnh đối với người tiêu dùng.
Điển hình loại thuốc được các hộ kinh doanh sử dụng để kích thích các loại rau (muống, mồng tơi…) mọc nhanh chỉ trong một đêm nhìn tươi ngon nhưng lại không có chất dinh dưỡng lại chứa chất axit gibberellic là chất gây loãng tế bào, dị ứng với mắt.
Hay loại thuốc điều hoà kích thích sinh trưởng sử dụng trên rau mầm, giá đỗ, cây su su có hoạt chất chủ yếu thuộc về họ Cytokinins và họ Auxins. Các chất này chứa hàm lượng kiềm cao khi tiếp xúc trực tiếp có thể gây bỏng da, hỏng mắt, nếu nuốt hay hít phải có thể làm tổn thương bộ máy tiêu hóa và hệ hô hấp.
DEHP
DEHP là một hóa chất hữu cơ, viết tắt của diethylhexyl phtalat, là một chất lỏng khan, trong suốt, gần như không có màu, có mùi khó nhận biết.
Chất này tan rất tốt trong dầu (mỡ) và tan rất ít trong nước nên nó có khả năng tạo độ nhớt, đục, đặc cho các chế phẩm nước giải khát, nước uống, thạch… Năm 2011, Cục an toàn thực phẩm mở rộng đã phát hiện chất này có ở tất cả các nhóm thực phẩm nhập khẩu từ Đài Loan như bánh kẹp, sữa, thạch, nước rau câu, đặc biệt là các nhóm nước giải khát (bột dùng để pha chế trà chanh).
Đây là chất gây giảm khả năng sinh dục của nam, thậm chí còn khiến “của quý” teo lại. Ngoài ra, DEHP còn gây rối loạn dậy thì ở nữ giới, về lâu dài rất nguy hại đến sức khỏe. Chất này còn gây ra những ngộ độc cấp tính có thể gây tử vong tại chỗ.